Σπήλαιο Πανός, Πάρνηθα, 12.11.2011

Μια ξαφνική απόφαση στη 1 το μεσημέρι σήμερα.
Δύο τρία τηλέφωνα, ένα ναι.
Λίγα ρούχα, νερό και δύο αχλάδια στο σακίδιο, ζεστό ντύσιμο, καβάλα στο DRZ και λίγη ώρα μετά φρούριο Φυλής (από Φυλή ακολουθείτε το δρόμο για τα Δερβενοχώρια και θα δείτε 5-6 χιλιόμετρα αργότερα πινακίδα στα αριστερά σας, χώμα 1km). Εκεί με περιμένει ο Αργύρης, καλός φίλος και μόνιμη παρέα σε εξορμήσεις.



Το φρούριο της Φυλής, 4ου αι. π. Χ., εντασσόταν στο ενιαίο αμυντικό σύστημα που οργάνωσαν οι Αθηναίοι μετά την ήττα τους στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Φρούρια, οχυρώσεις και πύργοι -με εγκατάσταση μόνιμης ή προσωρινής, κατά περίπτωση, στρατιωτικής δύναμης- ήλεγχαν τους κύριους δρόμους και τα περάσματα στην Αττική και χρησίμευαν σαν καταφύγια του πληθυσμού των δήμων σε περίπτωση εχθρικής εισβολής. Η οχύρωση αναφέρεται σε αρκετές επιγραφές και ψηφίσματα του 4ου αι. π. Χ. Κατά τη σύγκρουση του Δημητρίου Πολιορκητού με τον Κάσσανδρο το φρούριο πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε από τον δεύτερο (το 304 π. Χ) και έπειτα από επτά χρόνια από τον Δημήτριο, παραμένοντας στην κατοχή του μέχρι το 283 π.Χ. Από τότε δεν υπάρχουν επιγραφικές ή φιλολογικές μαρτυρίες για την τύχη του. Στη θέση "Βουνό Φυλής" που βρίσκεται ΒΑ του κάστρου, υπήρχε παλαιότερο φρούριο, ίχνη του οποίου δε σώζονται. Το φρούριο αυτό εγκαταλείφθηκε λόγω της ακατάλληλης θέσης του. Στο σημείο εκείνο βρίσκονταν και ο αρχαίος Δήμος Φυλής. Η οχύρωση είναι κτισμένη σε ένα φυσικό ισόπεδο με ακανόνιστο ελλειπτικό σχήμα στα ΝΔ του αρχαίου δήμου. Είχε δύο πύλες και έξι τετράγωνους πύργους και ένα στρογγυλό. Υδρευόταν από τέσσερις πηγές στα βόρεια, ενώ διέθετε αρκετές δεξαμενές αποθήκευσης νερού για την περίπτωση πολιορκίας του. Η θέση του φρουρίου από αμυντική άποψη ήταν μοναδική, αφού ήλεγχε τον δρόμο προς τη Βοιωτία.
"Αρχαίοι Δήμοι και Οχυρά", άρθρο της Μαρίας Πλάτωνος στην Καθημερινή, φύλλο 1-1-2005.









Επιστροφή στον κεντρικό δρόμο προς Φυλή και σε λιγότερο από 500 μέτρα φεύγει ανηφορικός ασφαλτόδρομος στα αριστερά μας. Λίγο μετά συναντούμε την πηγή της Φυλής και εκεί σταματά η άσφαλτος. Ο χωματόδρομος μετά από περίπου 3 χλμ βγάζει σε ένα τρίστρατο. Ο δεξιά δρόμος βγάζει σε αδιέξοδο μετά από 2 χλμ, στη βάση της κορυφής Άρμα. Στο σημείο αυτό υπάρχουν ευδιάκριτα μπλε σημάδια για το μονοπάτι που ψάχνουμε.
Το κρύο σήμερα ήταν το κάτι άλλο. Ετοιμαζόμαστε γρήγορα και αρχίζουμε να περπατάμε γρήγορα. Ακολουθούμε το κομμάτι που κινείται στα αριστερά μας (το δεξί μας βγάζει στη Φυλή). Το μονοπάτι κατηφορίζει προς το φαράγγι της Γκούρας. Το σπήλαιο του Πανός βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του φαραγγιού. Το τελευταίο κομμάτι του μονοπατιού είναι πραγματικά απότομο και μάλιστα σε ένα σημείο έχει τοποθετηθεί μόνιμο συρματόσκοινο για ασφάλεια.

Το σπήλαιο είναι στο μικρό πλάτωμα με το μεγάλο πλατάνι.



Κατεβαίνουμε στο φαράγγι και μετά από μια δίλεπτη ανάβαση φτάνουμε στο όμορφο μικρό πλάτωμα έξω από το σπήλαιο.



Αντιγράφω από κείμενο του Γρηγόρη Παπαδόπουλο, Επ. Γεν. Γραμματέα Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας:

"Eνα από τα πλέον ενδιαφέροντα σπήλαια είναι το σπήλαιο «Πανός» ή «Λυχνοσπηλιά» ή «Πάνειο aντρο». Bρίσκεται στην αριστερή πλαγιά της χαράδρας της Γκούρας σε υψόμετρο 770 μ., στο βουνό Ταμίλθι, στους νοτιοδυτικούς πρόποδες της Πάρνηθας, του Δήμου Φυλής. Η πρόσβαση γίνεται από την Αγ. Τριάδα, αλλά και από το φρούριο Φυλής μέσω του ρέματος και με ανάβαση στη δυσπρόσιτη πλαγιά. Χρειάζεται προσοχή για να φθάσει κανείς στο πλάτωμα που περιβάλλεται από βραχώδεις όγκους, στους οποίους υπάρχουν λαξευμένες οπές. Ο χώρος παρουσιάζει εικόνα κατακρήμνισης, λόγω γεωτεκτονικής δράσης που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της χαράδρας Κελάδωνα (αρχαία ονομασία της σημερινής Γκούρας). Στους βράχους, γύρω από τη σχεδόν καλυμμένη από πλατάνια είσοδο του σπηλαίου, υπάρχουν λαξευμένες από την αρχαιότητα υποδοχές για τοποθέτηση των αναθημάτων. Εκεί υπήρχαν χαραγμένες επιγραφές, από τις οποίες μόνο μία κατορθώθηκε να αναγνωσθεί από τους αρχαιολόγους στα τέλη του 19ου αι. Eτσι αποκαλύφθηκε τόσο το αρχαίο όνομα της ρεματιάς (Κελάδων), όσο και του θεού (Παν).

Tο ιερό αυτό σπήλαιο, στο οποίο λατρευόταν ο Πάνας, ο τραγοπόδαρος θεός των αρχαίων, προστάτης των βουνών, των δασών, των σπηλαίων, αλλά και των ποιμνίων, έχει είσοδο κωνικού σχήματος που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Οδηγεί σε στενόμακρη αίθουσα, μήκους 68 μ. περίπου και πλάτους κυμαινόμενου μέχρι 15 μ. Από υπερυψωμένο στενότατο πέρασμα αριστερά, οδηγούμαστε σε δεύτερη μικρή αίθουσα που έγινε ευρύτερα γνωστή μόλις το 1960 από τον σπηλαιολόγο Γιάννη Ιωάννου. Eχει μήκος 20 μ., πλάτος 9 μ. και ύψος 4 μ. και μεγάλη λιθωματική λεκάνη από όμορφο σταλαγμιτικό υλικό, άλλοτε γεμάτη νερό και με λευκούς σταλακτίτες. Από αυτή την αίθουσα υπάρχει, σε ψηλότερο σημείο της, δεύτερη αλλά απρόσιτη έξοδος - είσοδος.

Το δάπεδο της πρώτης αίθουσας είναι σκεπασμένο σε μεγάλο μέρος του από πετρωμένες ροές (goors), οι οποίες έχουν σχηματίσει στο κέντρο του σπηλαίου μεγάλες λιθωματικές λεκάνες. Oι τελευταίες παλαιότερα ήταν γεμάτες νερό, καθώς στο σπήλαιο υπήρχαν τρεις πηγές. Σε μία από αυτές ο Ι. Πετρόχειλος βρήκε το 1952 πολλά niphargos (τυφλά υδρόβια αμφίποδα). Ο σταλακτιτικός διάκοσμος του σπηλαίου είναι μαυρισμένος από τα λυχνάρια, τους πυρσούς και τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν για φωτισμό οι προσερχόμενοι για τη λατρεία του Πάνα, αλλά και κατά τους χριστιανικούς χρόνους.

Tο σπήλαιο ονομάζεται και «Λυχνοσπηλιά», χάρη στα πολυάριθμα λυχνάρια, περί τα 2.000, που βρέθηκαν κατά την αρχαιολογική έρευνα, η οποία προσδιόρισε τρεις περιόδους χρησιμοποιήσεως του σπηλαίου. Το ανώτερο στρώμα φθάνει έως τα μεσαιωνικά χρόνια. Σε αυτό βρέθηκαν τα λυχνάρια, μία χρυσή πόρπη, χάλκινα νομίσματα και ιατρικά εργαλεία, που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στο σπήλαιο λατρεύονταν επίσης ο Ασκληπιός και οι Νύμφες. Το μεσαίο στρώμα αποκάλυψε θραύσματα αγγείων από τους προχριστιανικούς χρόνους έως τον 5ο αι., πήλινα ειδώλια, μικρά ανάγλυφα και αγάλματα με τον Πάνα και τις Νύμφες και θυμιατήρια που επιβεβαιώνουν τη λατρευτική χρήση του σπηλαίου. Το κατώτερο στρώμα αποκάλυψε θραύσματα κεραμικής προϊστορικής τέχνης και μερικά μυκηναϊκά.."
:


Ο χώρος έξω από το σπήλαιο προσφέρεται για το στήσιμο 1-2 σκηνών και παρέχει όμορφη θέα στο φαράγγι ενώ από πάνω στέκει εντυπωσιακός βράχος. Η πρώτη αίθουσα του σπηλαίου δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο (αφού οι διάφοροι επισκέπτες έχουν φροντίσει να σπάσουν κάθε σταλακτίτη που υπήρχε ) Όμως, σε ύψος περίπου 1,5 μέτρο αριστερά όπως μπαίνουμε στο σπήλαιο υπάρχει μία μικρή τρύπα. Πρόκειται για την είσοδο μιας στενής δεκάμετρης σήραγγας που οδηγεί στο δεύτερο θάλαμο αλλά δεν προσφέρεται για κλειστοφοβικούς! Τόσο η είσοδος όσο και η έξοδος γίνεται πολύ δύσκολα και μέσα στη σήραγγα πρέπει να έρπουμε. Ευχάριστη νότα τα διάφορα κεράκια που έχουν αφήσει άλλοι επισκέπτες και ανάβοντας τα ο χώρος γλυκαίνει.

Η έξοδος στο δεύτερο θάλαμο θυμίζει...γέννηση!







Ο δεύτερος θάλαμος έχει πιο πλούσιο διάκοσμο (αφού δεν έρχεται τόσος κόσμος) και μερικές "μπανιέρες" σχηματισμένες μέσα σε αιώνες από τα άλατα του νερού που στάζει σιγά σιγά από την οροφή.

Άντε πάλι πίσω!



Γρήγορη επιστροφή στα οχήματα γιατί νυχτώνει και μετά από μια καλή μπριζολοκατάσταση στη Χασιά επιστρέψαμε έχοντας περάσει πολύ όμορφα μέσα σε 5 μόνο ώρες.